6 красавіка беларусы ўпершыню з чэрвеня 2020 года могуць пачуць голас Віктара Бабарыкі — публікуем эксклюзіўны запіс выступлення Віктара на працэсе па «справе Белгазпрамбанка», а таксама тэкставую расшыфроўку.
Што датычыць выстаўленых абвінавачанняў, а таксама ў цэлым майго крымінальнага пераследу, я магу сказаць, што і ў дачыненні мяне, і ў дачыненні майго сына, і ў дачыненні маіх сяброў і блізкіх людзей мне, а таксама ў дачыненні маіх калегаў і партнёраў усе гэтыя крымінальныя пераследы і абвінавачанні я лічу зусім не абгрунтаванымі, катэгарычна супраць іх пярэчу і лічу, што яны палітычна матываваныя. Яны не маюць на мэце устанаўлення віны, доказу гэтай віны. Яны пераследуюць толькі адну мэту першапачаткова. А менавіта: няўдзел мой у палітычным працэсе на гэтых выбарах прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Пра гэта я казаў ад пачатку, уласна, распачатых следчых дзеянняў, і я лічу, што тое, што мяне абвінавачваюць у крымінальным злачынстве, з’яўляецца не факт яго здзяйснення, а менавіта вось гэтыя палітычныя матывы. І цяпер у судзе я паспрабую вельмі коратка прывесці лічбы і факты, што гавораць менавіта… Якія і пацвярджаюць менавіта гэта. Ну, гэтую справу.
Аб працы ў банку
Я працаваў у банку з 1995 года, быў прыняты на пасаду галоўнага эксперта, і за пяць гадоў, то бок з 2000 года — у гэтым годзе я стаў старшынёй праўлення Белгазпрамбанка. За гэтыя гады банк з невялікага фінансавага інстытута з прыбыткам у 100 тысяч даляраў — за дваццаць гадоў, якія я кіраваў і меў гонар кіраваць гэтым банкам, — ператварыўся ў найбуйнейшага, адзін з найбуйнейшых фінансавых інстытутаў Рэспублікі Беларусь, які па выніках апошніх двух гадоў, а менавіта 2018-2019-га, паказваў прыбытак парадку 50 млн даляраў. Вынікі дзейнасці банка неаднаразова прызнаваліся як міжнароднымі фінансавымі інстытутамі і ацэншчыкамі, гэтак і ўнутры рэспублікі. Не вельмі люблю гэта казаць, але ў апошнія гады праводзіўся такі конкурс «Лепшы кіравальнік, кіраўнік» банкаўскай сістэмы. Дык вось, з пяці такіх конкурсаў два разы я рабіўся лепшым кіраўніком у банкаўскай сістэме Рэспублікі Беларусь.
Хроніка пераследу
12 мая мінулага гады я заявіў пра тое, што маю намер вылучацца ў кандыдаты ў прэзідэнты Рэспублікі Беларусь. Грунтуючыся на тым, што лічыў, [што] той досвед і тыя вынікі, якія былі дасягнутыя ў рамках маёй працы як менеджара ў Белгазпрамбанку, могуць быць запатрабаваны ў нашай краіне, і я прапанаваў іншыя варыянты развіцця, у адрозненне ад дзеючай нейкай сістэмы, уласна, якая захоўваецца і на сённяшні момант, састарэлай, уласна, і якая захоўваецца да сённяшняга часу, састарэлай, квазісацыялістычнай, квазісавецкай сістэмы.
Суддзя: Абвінавачаны, я вас усё-такі перапыню. Цікава, але мы тут разглядаем пэўную справу ў рамках прад’яўленага абвінавачання. Калі ласка, вашы тлумачэнні па прад’яўленым абвінавачанні.
Мне здаецца, матыў выстаўленых абвінавачанняў… Дакладна гэтак жа, калі бок абвінавачання кажа пра тое, што, я цытую, «маючы намер на…». Чаму боку абвінавачання дапушчальна такое, а мне — я кажу пра тое, што крымінальны пераслед «мае намер на» — мне не даюць сказаць, мяне перапыняюць? Ніводнага з тут выстаўленых не перапыняюць. Таму я б усё-такі хацеў выказацца, гэта ўсё мае дачыненне да крымінальнага пераследу, з майго пункту погляду.
Суддзя: Зразумела ваша пярэчанне, але калі ласка, у рамках прад’яўленага абвінавачання. Працягвайце.
Добра. Ну і, як я ўжо сказаў, вось гэта пазіцыя засталася… не засталася незаўважанай, як і, уласна, большай часткай грамадзянскай супольнасці, якая падтрымала мяне, гэтак і адным з кандыдатаў у той час на пост прэзідэнта, а менавіта спадаром Лукашэнкам, і тады і быў запушчаны механізм нашага крымінальнага пераследу і зусім у прынцыпе пераследу людзей, якія са мной працуюць. Храналагічна падзеі, я лічу, не маюць адносін да развіцця крымінальнага працэсу, былі наступныя.
Такім чынам, 12 мая я раблю заяву пра свой развязак. Праз тыдзень мы рэгіструем адну з самых найбуйнейшых груп у 10 тысяч чалавек пры патрэбе ўсяго толькі 100 чалавек. І 29 мая, то бок усяго толькі праз два тыдні, спадар Лукашэнка, на той момант прэзідэнт Рэспублікі Беларусь, на Мінскім трактарным заводзе заяўляе пра тое, што фінансаванне кампаніі — рука Крамля з боку Расіі і, уласна, пачынаецца пераслед мяне як чалавека, ну і, адпаведна, у выніку атрымаецца тое, што атрымаецца.
31 мая мы робім сваю дэкларацыю пра сумленныя выбары, і ўжо 4 чэрвеня, я хачу звярнуць на гэту ўвагу, 4 чэрвеня наша скарга на тое, што адбываецца ў ЦВК, адхіляецца. З боку спадара Лукашэнкі зыходзіць па-пя-рэ-джан-не пра тое, што нейкая кампанія, «Прыватлізінг», забяспечвала заробак жульніцкім спосабам менавіта мне. Я зарабіў свае грошы ашуканскім шляхам. Гэта наўпрост датычыць сённяшняга дня. Апроч таго, на гэтым выступленні ідзе запалохванне беларускіх грамадзянаў адносна таго, што забыліся, як разганялі супернікаў у былым Савецкім Саюзе, і абяцанне напомніць усім, хто пра гэта забыўся.
5 чэрвеня, на наступны дзень, я ў публічным сваім выступленні кажу пра недапушчальнасць такіх дзеянняў, пра недапушчальнасць запалохвання беларускага народа. І пачынаюцца мае падарожжы па рэгіёнах Рэспублікі Беларусь. Да 8 чэрвеня, праз чатыры дні, мы сабралі ўжо больш чым 150 тысяч подпісаў у падтрымку маёй кандыдатуры, што казала пра тое, што бар’ер у 100 тысяч амаль пераадолены. 10 чэрвеня колькасць подпісаў была ўжо парадку 300 тысяч. У гэты ж дзень, я хачу звярнуць увагу яшчэ раз, 10 чэрвеня, гучыць фактычна даручэнне спадара Лукашэнкі, які не мае ніякага дачынення да судовых і працэсуальных органаў (з пункту гледжання заканадаўства), «перавярнуць пузатых буржуяў». Ну, кхм, я, пэўна што, за 9 месяцаў стаў меней пузатым буржуем. Але ўсё адно.
(Смех у зале) Суддзя: Усім прысутным у зале патрэбна захоўваць парадак. Значыць, я не буду разбірацца, хто тут яго парушае, таму што вас тут шмат, я адзін. Для падтрымання парадку, калі патрэбна, прысутныя будуць выдаленыя з залы. Я спадзяюся, усе зразумелі. Працягвайце, калі ласка.
11 чэрвеня адбываецца арышт 15 супрацоўнікаў банка, маіх сяброў, і ДФР заяўляе пра ўзрушанасць крымінальнай справы па артыкулах 243 і 235 КК — папрашу запомніць гэтыя артыкулы. Але мне ніякіх абвінавачанняў не высоўваецца, і пра мяне, увогуле, не гаворыцца. З пункту гледжання звычайнай логікі — гэта тое самае кітайскае папярэджанне адноснае таго, што або трэба з’язджаць з краіны, або трэба нейкім чынам спыняць удзел у палітычным жыцці. Гэта пацвярджаецца тым, што я досыць даўно, як вы разумееце, кіраўнік банка, у мяне ёсць шмат знаёмых, і мне на тэлефон робяць паведамленні і званкі адносна таго, што па хуткім часе мяне арыштуюць і, уласна, значыць, трэба нешта рабіць.
У гэты ж дзень, 11 чэрвеня, я заяўляю пра тое, што арышт абсалютна незаконны, сродкі, якія ў іх адабралі, ім не належаць, а належаць мне. Яшчэ і кажу пра тое, што ў кожны час па першым патрабаванні я гатовы прыехаць у любое месца для давання сведчанняў. 12 чэрвеня, то бок на наступны дзень пасля затрымання супрацоўнікаў, ідзе заява спадара Тэртэля — сюжэт з дакладным вызначэннем таго, што я датычны да крымінальных спраў.
Нягледзячы на тое, што гучыць прамое абвінавачанне, я нічога не распачынаю з пункту гледжання таго, каб схавацца з краіны, каб нейкім чынам уплываць на сведкаў і зрабіць яшчэ якія-небудзь супрацьпраўныя дзеянні, што перашкаджаюць нармальнаму сумленнаму судоваму разбору.
15 чэрвеня мы падаём у выбарчую камісію больш за 120 тысяч подпісаў, што азначае, фактычна, развязак праблемы рэгістрацыі мяне як кандыдата ў прэзідэнты Рэспублікі Беларусь. І 17 чэрвеня, уласна, за дзень да майго арышту, пачынаюцца дзеянні — а менавіта неабгрунтаваны арышт рахункаў нашай выбарчай кампаніі. І 18 чэрвеня, калі ўжо было абвешчана пра тое, што сабрана каля 450 тысяч подпісаў, адбываецца маё затрыманне.
Пра затрыманне
Мае затрыманне адбываецца ў рэжыме таго, што паколькі я нікуды не збегаў, паколькі ў хаце, дзе я жыву ў вёсцы, досыць далёка прагляданыя дарогі, мне паведамілі, што ў мяне на гэтых дарогах чакаюць. Я ўсё адно лічыў, што гэта не можа быць зроблена, ехаў на працу. Дакладней, ехаў у наш штаб, мяне арыштавалі. Усе мае патрабаванні адносна таго, што мне патрэбная адвакацкая абарона, тое, што я не супраціўляўся, але прасіў назвацца гэтых людзей, уласна былі праігнараваны. Мяне адвезлі ў ДФР, я, уласна, не ведаў, што гэта такое і як, і не далі магчымасці ні пагутарыць з адвакатамі, не далі магчымасці зрабіць нейкія заявы. І ніякіх дзеянняў, уласна, са мной не адбывалася. І, умоўна кажучы, можна падводзіць вынік таму, што праз паўтара месяца пасля маёй заявы я быў змешчаны ў следчы ізалятар СІЗА КДБ.
Пра нерэгістрацыю кандыдатам
Што да далейшых дзеянняў. Нягледзячы на гэта, што магчымасці нейкім чынам уплываць на працэс у мяне ніякай не было, 20 чэрвеня мае адвакаты і ўпаўнаважаныя сябры штаба былі… мелі магчымасць падаць заяву ў ЦВК, у Цэнтральную выбарчую камісію. І 14 дня, 14 ліпеня Цэнтральнай выбарчай камісіяй было заяўлена, што ўсе патрабаванні заканадаўства — як у часткі дэкларацыі маёй маёмасці, у якой я ў тым ліку паказаў вынятыя сродкі ў маіх сяброў, як і ўся маёмасць і нерухомасць, якая ў мяне была зарэгістравана і знаходзілася ў рэестры дзяржаўнай рэгістрацыі, — усё адпавядае рэчаіснасці, колькасць подпісаў дакладнае. Але мяне не рэгіструюць, таму што існуе ліст ад Камітэта дзяржкантролю. Ні ў адным заканадаўчым акце не існуе абмежаванняў і такога нарматыўнага акта, як ліст Дзяржкантролю як вынік ці аргумент, для таго каб не зарэгістраваць.
Я хачу сказаць яшчэ тое, што 18 ліпеня, апроч мяне, ў гэты ж дзень быў затрыманы мой сын. Асноўная віна якога, уласна, — тое, што ён мой сын і начальнік ці кіраўнік майго штаба. Дагэтуль знаходзіцца ў следчым ізалятары, у СІЗА КДБ. Ну, я, вядома, не ведаю, якія следчыя дзеянні з ім вырабляюцца, але, пэўна што, нешта там робіцца.
Такім чынам, можна сказаць, што пасля падачы ўсіх магчымых скаргаў Вярхоўны суд пад досыць, як мне здаецца, спрэчнай падставай пра тое, што, выяўляецца, тэрміны вылічаюцца не суткамі, а ледзь не гадзінамі, адмовіўся прымаць нашы скаргі пра нерэгістрацыю. І мяне канчаткова знялі з гэтага працэсу, і далей пачынаецца ўжо зусім прамая праца па крымінальнай справе.
Пра абвінавачанне да суда
Каб было зразумела, паралельна з вось гэтымі вось усімі падзеямі, як я ўжо сказаў, мала таго, што маё затрыманне, я лічу, было абсалютна неабгрунтаваным, — я ўжо сказаў, я ніколі не збіраўся хавацца і нічога не рабіў для гэтага і не перашкаджаў ніякаму выніку. Я спадзяюся, што ў людзей больш добрая памяць і вы помніце, які быў інфармацыйны фон у той час, калі службовыя асобы, дзяржаўныя СМІ безапеляцыйна заяўлялі пра вінаватасць мяне, супрацоўнікаў банка, тады, калі яшчэ нават не тое што там следчых дзеянняў, суда не было… Следчыя дзеянні толькі-толькі пачаліся, але ўжо з экранаў тэлевізараў было даказана, паказана адносна таго, што Бабарыка і Белгазпрамбанк стварылі міжнародную пральню ў мільярды даляраў.
Апроч таго, калі былі скарыстаныя законныя сродкі, а менавіта шмат якія людзі, аўтарытэтныя людзі, я ім кажу велізарнае дзякуй за гэта, выступілі як даручальнікі і прыйшлі ў КДБ для таго, каб падаць заяву, — частка з іх была арыштавана. Частка з іх падпала пад адміністрацыйны арышт, нехта, не ведаю там, штрафамі ці няма, але яны былі дакладна затрыманыя і прыцягнутыя да адказнасці.
Пра кантроль банкаўскай сферы
І ў завяршэнне вось сваёй аргументацыі я скажу наступнае: банкаўская сфера досыць цвёрда рэгуляваная ў Рэспубліцы Беларусь. Апроч таго, яна рэгулюецца не толькі ўнутранымі, лакальнымі актамі пра дзейнасць банка. Яна рэгулюецца патрабаваннямі заканадаўства, якое прадугледжвае службу ўнутранага кантролю, што зацвярджаецца акцыянерамі, а не старшынём управы, рэвізійную камісію, што прызначаецца акцыянерамі, камітэт рады дырэктараў на сталым грунце, што робіць і правярае аўдытарскую дзейнасць. Рызыка, камітэт па рызыцы. Непасрэдна сама рада дырэктараў праводзіць рэгулярныя пасяджэнні, сходы акцыянераў. Але з боку і вонкавых кантрольных органаў, кантроль ажыццяўляецца ўвесь час. Увесь час як з боку Нацыянальнага банка, Камітэта дзяржаўнага кантролю.
Я думаю, што не будзе вялікай таямніцай, што да кожнага банка прымацаваны асобны куратар з боку Камітэта дзяржбяспекі.
Апроч гэтага, банк праходзіць штогадовыя працэдуры ў міжнароднай аўдытарскай кампаніі, беларускіх аўдытарскіх кампаніях, рейтингование. Белгазпрамбанк быў па рэйтынгу, зазвычай, заўсёды адзін з лепшых. Можна сказаць, заўсёды лепшым з пункту гледжання атрымання рэйтынгу.
Хачу сказаць, што ўся ці вялікая частка з кантрольных працэдур нават не на рэгулярнай штомесячнай падставе, а на рэгулярнай штодзённай падставе ажыццяўляецца. Ёсць куча справаздачнасцяў штодзённых.
І вось на працягу ўсіх 20 гадоў пры такой сістэме кантролю — як з боку акцыянераў, гэтак і вонкавых структур — у Белгазпрамбанку не было знойдзена ніводнага парушэння, якія маглі б нават мець намёк на крымінальны пераслед і ўжо тым больш на карупцыйны складнік ці яшчэ на нейкі складнік.
Хачу сказаць дзіўную рэч: у студзені месяцы скончылася пазачарговая — падкрасляю, пазачарговая — праверка Нацыянальнага банка, у студзені 20-га года, якая, як заўсёды (не бывае працы без парушэнняў) выявіла парушэнні. Але гэтыя парушэнні не з’яўляліся істотнымі, і менеджарам Белгзапромбанка была дазволена атрымаць бонусныя ўзнагароды па выніках папярэдніх гадоў працы. Такім чынам, высоўваючы вінавачанне, якое вы цяпер слухалі, следчыя органы, з майго пункту погляду, ставяць пад сумнеў прафесіяналізм і цэласць усёй сістэмы кантролю, што існуе ў банкаўскай сістэме Рэспублікі Беларусь, і прафесіяналізм акцыянераў сістэм кантролю. На любы выпадак, я нагадаю, што акцыянерамі з’яўляюцца Газпрамбанк маскоўскі і «Газпрам». То бок, ужо на працягу 20 гадоў усе гэтыя органы ніяк не маглі знайсці, можна сказаць, глыбока заканспіраваную такую сістэму, а вось следчыя органы, арыштаваўшы ўсіх, аказалася, значыць, мелі рацыю.
Пра адмаўленне абвінавачанняў
На падставе ўсяго вышэйсказанага я хацеў бы яшчэ раз заявіць, што я гэтае абвінавачанне катэгарычна адмаўляю, лічу, што ўвесь крымінальны пераслед мае мэтай менавіта не раскрыццё рэальнага злачынства, а знішчэнне і дыскрэдытацыю мяне як рэальнага канкурэнта дзеючамуна той момант прэзідэнту Рэспублікі Беларусь.
Яно было накіраванае на недапушчэнне мне маёй палітычнай думкі, якая не толькі разыходзілася з думкай на той момант дзеючага прэзідэнта, але была падтрыманыя досыць вялікай часткай грамадзянскай супольнасці Рэспублікі Беларусь. Падсумоўваючы ўсё вышэйсказанае, я магу сказаць так, што да майго выйсця на палітычнае поле Рэспублікі Беларусь ніякіх прэтэнзій, нават я больш скажу, не проста выйсця, а да 18 чэрвеня ніякіх прэтэнзій да мяне не было, ніякіх крымінальных спраў у адносінах да пасаджаных у гэтай клетцы людзей не было падана і не было заведзена да 11 ліку, адпаведна, для іх, і да 18-га для мяне.
Абвінавачанні, якія былі паданыя мне пры затрыманні, на сённяшні дзень нават не з’яўляюцца аб’ектам разгляду. То бок яны былі сфармаваны ўжо ў перыядзе, калі ўсе змешчаныя тут людзі ўтрымліваліся ў СІЗА КДБ. Дадзены крымінальны пераслед засноўваецца выключна на самаахвотнасці сведчанняў, якія, уласна, людзі давалі ў СІЗА КДБ. Я разумею, што СІЗА КДБ спрыяе прасвятленню памяці і фарміраванню слушных гэтых самых, але ўсё-такі ніколі не думаў, што часы 1930-х гадоў можна ўбачыць тут.
Зыходзячы з гэтага, я катэгарычна абвяргаю гэтыя вінавачанні і не згодны з імі. Чаму? Таму што ніякай арганізаванай злачыннай групы не было. Кожны з тых, хто тут сядзіць, гэта пацвярджае, што яны дзейнічалі выключна ў інтарэсах банка і выключна па ўласнай ініцыятыве. Я не з’яўляўся ініцыятарам стварэння ніякіх замежных кампаній і не аддаваў ніякім замежным кампаніям нейкіх камандаў і кіраванняў, якіх супярэчаць заканадаўству. Не з’яўляўся ўласнікам паказаных грашовых сродкаў, якія прысутнічаюць у абвінавачанні. Я ніколі не навязваў ніякіх незаконных умоў супрацоўніцта ніводнаму з суб’ектаў гаспадарання ці персанальных……
Я ніколі не даваў указанняў ніякіх супрацоўнікам банка і іншым асобам па здзяйсненні якіх-небудзь супрацьпраўных дзеянняў, мы не пачулі ні ў аднаго з тых, што тут казалі, каб з вуснаў маіх прагучала фраза зрабіць нешта ў абмен на грашовую ўзнагароду і ўжо тым больш на шкоду банку.
Я ніколі не атрымліваў хабараў, ні пад маркай дывідэндаў, ні ў якой кожнай іншай форме. Я ніколі не здзяйсняў дзеянняў у інтарэсах іншых суб’ектаў, апроч Белгазпрамбанка, а, адпаведна, супраць інтарэсаў службы. Як я ўжо казаў, наадварот, мае дзеянні — уласна, вынік дзейнасці Белгазпрамбанка пацвярджае — былі скіраваны на менавіта развіццё дадзенага інстытута.
Мяне, вядома ж, моцна здзівіла, калі я чытаў сведчанні, і ледзь больш — калі я слухаў, што мае былыя калегі абгаварылі сябе і спрабуюць абгаварыць мяне, але гэта я разумею. Я разумею, чаму гэта зроблена, — таму што той ціск, які аказваецца ў рамках СІЗА КДБ, яно, ну, насамрэч, я дакладна гэтак жа вёў тыя самыя гутаркі і ведаю, як было. Адзін раз чуў, адзін са следчых сказаў са шкадаваннем у голасе, што, вы ведаеце, фізічныя катаванні забаронены.
Пра ціск у СІЗА КДБ
Я, вядома, разумею, што фізічныя катаванні забаронены — гэта дзякуй богу. Але весці гутаркі ў бесперапынным рэжыме гадзінамі, часам нават па начах — гэта таксама яшчэ тая гісторыя. У рамках гэтых непрацэсуальных гутарак, я думаю, што кожны з іх падпадаў не толькі сам прэсінгу. Прэсінг аказваўся, у тым ліку, на іх родных і блізкіх людзей. Я магу сказаць, што, пэўна што, гэта не самая лепшая гісторыя: ведаць, што твае дзеці знаходзяцца ў СІЗА КДБ.
Інфармацыйныя атакі дзяржСМІ, якія праводзіліся ўвесь час. А вы ведаеце, так дзіўна, у СІЗА КДБ, як апынулася, зняволеныя абавязаны глядзець «Панараму». Абавязаны! На любы выпадак. На якой падставе, я не вельмі ведаю. Але, калі вы ўспомніце, што паказваюць у «Панараме»… Дык вось! Я не моцна лічу сябе валявым чалавекам. Але выстаяць ад абсалютнай немачы, калі ты чуеш увесь час, на якім узроўні і ў якім аб’ёме прадвызначана віна, то, натуральна складаецца жаданне пайсці на які кампраміс, каб мінімізаваць тыя страшныя наступствы, пра якія кажуць з экрана тэлевізара.
Апроч таго, я амаль упэўнены, што яны былі ўведзены ў зман адносна магчымых сум пакрыцця той шкоды, якая магла б паўстаць у рамках тых вінавачанняў, якія ім падаюцца.
Не выключаю, што ў гэтым стане мая заява і развязак высоўвацца і наступствы, якія былі, уласна, выкліканы гэтым развязкам, вельмі істотна адбіліся на лёсах гэтых усіх людзей. У каго абвалілася кар’ера, што фарміруецца на працягу — паспяховая, адна з лепшых кар’ер у банкаўскай сістэме Рэспублікі Беларусь з вельмі нядрэннай, падкрэслю — законнай — аплатай за тую працу, якую яны рабілі. У некага абваліўся бізнес, пра які мы чулі, які яны выбудоўвалі на працягу шмат гадоў. І таму, пэўна што, нейкія цалкам абгрунтаваныя настроі супраць мяне… То бок механіка блытаць прычыну і вынік. То бок цалкам магло быць.
І калі паглядзець, паслухаць першапачатковыя прызнаўчыя сведчанні, то мы ўбачым, што вялікая частка з іх насамрэч утрымлівае праўдзівую інфармацыю.
А праўдзівая інфармацыя, яна наступная. Я коратка скажу, пра гэта ўжо казалі. Праект DELAY — гэта група кампаній, будзем клікаць яе так, гэта класічны стартап. Цяпер вельмі модна, калі нічога не маючыя за плячамі людзі прыходзяць да іншых людзей і кажуць: «У мяне ёсць ідэя». Гэту ідэю гадуюць, размаўляюць, песцяць, чагосьці робяць, даюць кансультацыі. І мне вельмі падабаецца гэта: «А што вы зрабілі? Вы ўсе моўчкі слухалі і ківалі». Вы ведаеце, экспертную думку можна выказаць нават моўчкі. Калі разумны чалавек табе нешта кажа, ты проста ківаеш: «Так, клас». Гэта завецца экспертная думка. Для гэтага не трэба нічога нават рабіць. Табе разумныя людзі, якія лічаць цябе вартым таго, каб нешта выказаць, расказалі. Ты ім не запярэчыў — яны зразумелі, што робяць слушна.
Я лічу, што гэта класічная гісторыя стартапа. Мала таго, у гэтым стартапе бярэ ўдзел банк адпачатку. Я, як кіраўнік банка, безумоўна зацікаўлены ў тым, каб гэты стартап працаваў. То бок роля банка для групы кампаній DELAY — падкрасляю, без нас яго б не было. Той, хто ведае гісторыю ўзнікнення кожнага бізнесу, знайсці такога партнёра многага варта. На старце, я ўжо казаў, для кожнага стартапа грошы з’яўляюцца не самай галоўнай мэтай. Для кожнага стартапа важная інтэлектуальная ўстойлівасць. Я не ведаю, чаму людзі, якія сядзяць у гэтай клетцы, адмаўляюцца ад свайго фантастычна класнага інтэлектуальнага патэнцыялу, які яны або маўкліва, або нейкай іншай выявай укладалі ў развіццё гэтага стартапа.
Тут прагучала, што ініцыятыва зыходзіла ад спадара Сяляўкі, сябра рады дырэктараў — органа, які засноўваюць акцыянеры. Гэта не менеджмент выступіў з ініцыятывай. Гэта выступіў адзін з сяброў рады дырэктараў. І механізм, прапанаваны гэтым чалавекам, не меў на ўвазе нічога незаконнага. Наадварот, было выразна сказана: гэта гісторыя валодання і атрымання прыбытку ад легальнага бізнесу.
Што яшчэ хачу сказаць? Вы чулі, што ўсе механізмы, у рамках якіх ажыццяўляе дзейнасць Белгазпрамбанк, былі створаныя апошнім часам і толькі ўзмацнялася іх жорсткасць. Асноўная задача мяне як кіраўніка была ў фарміраванні механізмаў, што забяспечваюць прыняцце развязку выключна ў рамках эканамічнай абгрунтаванасці і выканання заканадаўства. Ніводны чалавек у банку не можа прыняць развязак ці нейкім чынам сфармаваць станоўчы развязак па кожным пытанні. Гэта механізм калегіяльнага прыняцця гэтых развязкаў.
Адсутнічае, як я ўжо казаў, любое сведчанне маіх указанняў рабіць што-небудзь супраць інтарэсаў банка і ў адказ атрымваць нейкія ўзнагароды. Ува ўсіх сведчаннях усе кажуць пра дзелі валодання ў бізнесах.
Далей. Адзіная кропка, якая можа з’яўляцца падставай пачуцця віны ў людзей, — гэта той самы славуты канфлікт інтарэсаў. А зараз можна я раскажу, што такое канфлікт інтарэсаў. Канфлікт інтарэсаў — гэта калі вы робіце нешта супраць інтарэсаў той арганізацыі, у якой вы працуеце. Ніводны з гэтых людзей не сказаў, што яны ў сваіх развязках кіраваліся інтарэсамі кампаній DELAY, «Актыўлізінг», яшчэ чорт ведае якой кампаніі. Усе яны кіраваліся інтарэсамі Белгазпрамбанка. Першая азнака канфлікту інтарэсаў адсутнічае.
Далей. Я нагадаю, што прапанова прагучала, механізм прапанаваны, быў зроблены сябрам рады дырэктараў. Да 2014 года, а прапанова была зробленая, ісці матэрыялам, недзе ў сёмым ці восьмым годзе, тады зусім не існавала паняцце канфлікту інтарэсаў і дакумента, які б рэгуляваў. Існавала норма этычная і маральная апавясціць акцыянераў і раду дырэктараў. Раскажыце мне, калі ласка, калі вам робіць прапанову сябра рады дырэктараў, як вы думаеце, ён апавясціў ці не апавясціў? Кожны чалавек павінен падысці да кожнага сябра рады дырэктараў і сказаць: “Ведаеш, вось мне паступіла такую прапанова”. А ў 14-м годзе, калі быў прыняты Кодэкс карпарацыйнай этыкі, і так ужо супала, што ў 15-м здарыўся інцыдэнт з Сяргеем Міхайлавічам, ніводны з гэтых людзей не сказаў. Менавіта я сказаў: нават тую гісторыю, якая некалі недзе была агучана, трэба спыняць.
То бок гэта была мая ініцыятыва, і быццам яе ніхто не аспрэчваў.
А зараз уявіце, настае ў кожным стартапе «выхлап» (модна цяпер клічацца: «экзіт»). Калі там быў старт, то тут экзіт. За 2015-2016 год група кампаній DELAY, я думаю, каштавала вельмі вялікіх грошай, таму што яна, як было сказана, калі мне не змяняе памяці, прыносіла да пяці мільёнаў даляраў гадавога прыбытку. Таму долі, пра якіх тут калегі згадвалі, паверце, каштуюць нейкіх грошай. І таму я не ведаю, вядома, механізмаў і ўсё іншае, але з майго пункту погляду — продаж. Як ён адбываўся, гэты продаж, я не ведаю. Але былі, на падставе таго сказанага, нейкія валоданні, якія людзі праз нейкія кампаніі і потым механізмы продажу гэтых кампаній і павінны быць нейкія кампенсацыі.
Чаму гэта незаконна, я таксама не вельмі сабе ўяўляю, як, і чаго, і чаму вось гэтыя «экзіты» лічацца злачынствам — то бок калі людзі прадаюць сваю хату, ды яшчэ і атрымліваюць за гэту ўзнагароду.
Што да кампаніі «Прыватлізінг» для банка і дзвюх кампаній DELAY для банка, то яны былі адны з топавых кампаній, для нас гэта топ-20. Я магу сказаць дзіўным чынам, нават была тая самая справаздачнасць, якая патрабавалася па канфлікце інтарэсаў, штогод, штогод на радзе дырэктараў былі менеджары, кожны з гэтых людзей браў удзел у працы рады дырэктараў. І мы кожны год расказвалі пра адносіны з Белгазпрамбанкам, з групай кампаніяй DELAY і пра поспехі, якія яны прыносілі Белгазпрамбанку. Таму нават справаздачнасць перад радай дырэктараў пра дзейнасць прысутнічае.
Што да кампаніі «Актыўлізінг», мне складана нешта казаць адносна там уваходаў, выйсцяў, якія ўмовы і ўсё іншае. З майго пункту погляду, з аповедаў, якія я пачуў, гэта тая ж самая гісторыя, класічная гісторыя стартапа. Кампанія, якая каштавала нуль, — ну, дзве тысячы яна каштавала, аказваецца, яна цяпер каштуе 3 мільёны. Выдатна, добра. То бок. Як адбываецца механізм «выхлапу» і ўсё іншае — гэта іншая ўжо гісторыя. Але сам факт гадавання кампаніі з нуля да такіх памераў на абсалютна законных падставах, з майго пункту погляду, не з’яўляецца злачынствам.
Але, ізноў жа, у СІЗА КДБ ва ўласніка гэтай кампаніі наступіла прасвятленне, і ён усвядоміў, што сплачаны справядлівы кошт кампаніі з’яўляецца хабарам. Ну… я не ведаю
Яшчэ адзін эпізод, які мы пачулі — гэта «Марконстрой». Тут зусім, калі сумленна, я слаба ўяўляю сабе, калі ўсе разумеюць, што ад аднаго чалавека нічога ў банку не залежыць, які б ён ні быў: намеснік старшыні, старшыня ўправы. Людзі даюць чалавеку, з яго словаў, нейкія грошы за тое, каб быў прыняты развязак. Ну, я не ведаю, ну далі грошы, ну, развязак прынялі па кліенту, які быў, як было сказана, для банка было супернеабходны развязак. Крэдыты вярнулі, усё іншае, дзе тут хабары, на якой падставе людзі даюць такія грошы… Я не ведаю, ці выдаюць яны іх ці не. Я яшчэ раз падкрэслю — механіка падавання крэдыту ў Белгазпрамбанку не мае на ўвазе ніякіх прыняццяў развязкаў або адным чалавекам, або эканамічна неабгрунтаваным развязкам.
Ну і яшчэ адзін эпізод — Кастрычніцкая, 16. У гэтай зале, я амаль упэўнены, усе ведаюць, што такое праект Белгазпрамбанка «ОК16». Наколькі ён важны быў (на жаль, здаецца, што быў) для рэспублікі, якія выдатныя культурныя праекты былі рэалізаваныя. Дый у цэлым Белгазпрамбанк зрабіў вельмі шмат класных праектаў, пачынаючы ад вяртання спадчыны нашых беларускіх мастакоў, развіцця тэатральнай справы, стварэнне культурнага кластара.
Я магу сказаць, я не адмаўляю, я вельмі зацікаўлены быў у тым, каб Кастрычніцкая вуліца развівалася ў кірунку, зададзеным Белгазпрамбанкам. Адпаведна, безумоўна, я праводзіў кучу сустрэч з людзьмі, якія гатовы былі ўкладацца ў развіццё вуліцы пад нашу канцэпцыю. Але я не вельмі разумею, адкуль паўстала адмыванне грошай злачынным шляхам. Таму што ў мяне грошай злачынным шляхам няма, і ўжо тым больш я ніяк не мог іх адмываць, таму што гэтыя грошы не мае.
З улікам, уласна, падзей, якія адбываюцца, падагульню, якія нават адбываюцца ў гэтай зале пасяджэнняў — я вельмі, можа, Высокі суд, не хачу нікога пакрыўдзіць, але я вельмі шчыра сумняюся ў аб’ектыўнасці судовага разбору. Разумееце. Таму што я выдатна разумею той прэсінг, які працягваецца нават цяпер. Вы чулі і да пачатку, і падчас судовага разбору заявы спадара Лукашэнкі, спадара Шведа пра ўжо ўстаноўленую віну і пра тое, што трэба зрабіць, каго куды — ну, можна ўявіць. То бок я разумею, што прэсінг па прыняцці развязку душыць не толькі для пасаджаных у гэтай клетцы.
Таму я магу сказаць, што надалей я не буду пакуль на гэтым этапе адказваць ні на якія пытанні, ні даваць дадатковых нейкіх тлумачэнняў і сведчанняў. Я лічу, што я досыць шмат сказаў па сутнасці выстаўленых абвінавачанняў.
[Я не веру] у вінаватасць людзей, якія тут знаходзяцца — я перакананы, [што] у тым менавіта, у чым іх вінавацяць, у чым яны дабраахвотна прызнаюцца — што яны невінаватыя.
Я веру ў тое, што абсалютна бесстаронні нармальны разбор гэтай справы, зыходзячы нават з таго, што пра яго кажуць, будзе падзяляцца не толькі большай часткай грамадзянаў нашай краіны, але і вонкі.
Я насамрэч не мог для сябе адказаць вельмі доўга на пытанне: ці слушна я зрабіў 12 мая, таму што, яшчэ раз падкрэслю, гэта наступствы для справы 25 гадоў майго жыцця, наступства для людзей, так, пэўна што, нельга назваць сябрамі, за якіх я ў нейкай ступені нёс адказнасць для выбудоўвання іх кар’еры, за сына, за сяброў. Але вы ведаеце, я… што хачу сказаць. Вось тут было вельмі слушна сказана: матыў.
Я ведаю адно. Матыў 12 мая ў мяне быў толькі адзін: я хачу жыць у краіне, дзе перамагае закон. На гэтым усё.
У зале гучаць апладысменты.
