28 чэрвеня ў Вярхоўным судзе Віктар Бабарыка выступіў з апошнім словам. Пракурор запытаў для Віктара Бабарыкі максімальна магчымы тэрмін — 15 гадоў пазбаўлення свабоды. Прысуд па справе абвесцяць 6 ліпеня.
Слухаць голас Віктара Бабарыкі
Высокі суд, шаноўныя спадарыні і спадары. Я не буду ставаць на шлях ацэнкі таго, што адбываецца, з пункту гледжання юрыдычнай практыкі, таму што ўсё, што было выказана маімі адвакатамі, я цалкам падтрымваю і лічу аб’ектыўна пададзенай карціну для ацэнкі ва ўсёй сваёй поўнасці, у самым поўным і аргументаваным выкладзе.
Я спынюся проста на чалавечай сітуацыі і магу сказаць, што мне, пэўна што, невымоўна ў жыцці павезла, я вельмі дужы чалавек, таму ў сям’і ў нас не было ніколі ніякіх сумненняў у тым, што кожны ўчынак трэба ацэньваць найперш з пункту гледжання маральнасці, а не матэрыяльных нейкіх страт. І простай мовай можна сказаць, што трэба пражыць сваё жыццё так, каб табе не было сорамна перад людзьмі, з якімі ты па гэтым жыцці сутыкаешся.
І вось пражыўшы досыць вялікі кавалак свайго жыцця, знаходзячыся ў гэтай клетцы, я магу дакладна сказаць, што мне не сорамна за сваё жыццё перад людзьмі, з якімі я сутыкаўся. Мне не сорамна перад сваёй сям’ёй, перад жонкай і дзецьмі. Нават нягледзячы на тое, што сын знаходзіцца ў турме, таму што асноўная віна яго ў тым, што ён мой сын. Дачка, которая, жыве, на жаль, не ў Беларусі. І калі сумленна, вельмі актыўна далучылася да сітуацыі і са мной — і я ёй вельмі ўдзячны, што насамрэч менавіта яна стала не проста памочнікам, але яна стала часткай Беларусі.
Мне не сорамна чаму? Таму што перад развязкам, які быў прыняты ў маі, мы абмяркоўвалі нашу сітуацыю — і яны заўсёды ведалі, што я ніколі іх не падманваў. Яны былі часткай майго жыцця не толькі сямейнай, але і працоўнай: яны ведалі ўсе пра ўсе праекты, з якімі мы сутыкаліся па працы. І нягледзячы на тое, што, пэўна што, прызнавацца ў злачынствах, якіх я не здзяйсняў… пэўна што, гэта было б з пункту гледжання матэрыяльных выгод больш слушна. Але я іх не знайшоў. Я не магу прызнацца ў злачынствах, якіх я не здзяйсняў.
Мне не сорамна перад сваімі сябрамі і блізкімі. У кола блізкіх я ўключаю не толькі сваякоў, але і людзей, якія былі са мной па жыцці, у тым ліку і па працы. Якія не толькі з пункту гледжання падначаленасці, а проста па-людску дапамагаюць мне і маёй сям’і развязваць не толькі працоўныя, але і побытавыя праблемы. Чаму? Таму што ніколі ў рамках нашага камунікавання не было дапушчана ніводнага не тое што незаконнага дзеяння, але нават не было дапушчана ніякага намёку на магчымасць здзяйснення супрацьпраўных дзеянняў ва ўгоду мне ці некаму яшчэ.
Мне не сорамна перад супрацоўнікамі банка за тое, што разам з імі цягам амаль 25 гадоў мы зрабілі адзін з лепшых банкаў у гэтай краіне. Яго рабіла ў тым ліку і каманда, частка з якой знаходзіцца ў гэтай клетцы і якая лічыць сябе злачынцамі. То бок лічыць мяне таксама злачынцам. І кажуць пра тое, што ў сілу гэтых дасягненняў і іх развязкаў былі прадыктаваны хабары і матываваныя выключна тым, што людзі выплачвалі нейкую незаконную ўзнагароду. Я ведаю, што гэта не так. Таму што аніразу ў жыцці за ўсе гэтыя 25 гадоў гэтыя людзі, якія дапамагалі расці мне — і, пэўна што, нейкую частку, я ўжо не ведаю, якую, я таксама нейкім чынам дапамагаў — не пачулі ні ад мяне, ні ад некага яшчэ, што яны павінны нейкія дзеянні распачынаць за нешта і ў інтарэсах іншых людзей, апроч нашых кліентаў, нашых супрацоўнікаў і нашых акцыянераў. І таму што б яны тут ні казалі, што б ні казалі іх адвакаты, няхай я буду наіўным чалавекам — я ў гэта дагэтуль не веру. І таму мне не сорамна перад імі, таму што і я ім ніколі нічога не казаў, я іх ніколі не ашукваў.
Мне не сорамна перад нашымі кліентамі, таму што той дэвіз, які накрэслены на «Белгазпрамбанку»: «»Белгазпрамбанк» — энергія тваёй будучыні» — у поўнай меры рэалізоўваўся ўсе гэтыя гады, калі мы працавалі ў гэтым банку. І найярчэйшым прыкладам, я лічу, менавіта вось гэтага з’яўляюцца тыя праекты, якія былі рэалізаваны, а цяпер з’яўляюцца часткай абвінавачання. Людзі, якія ставілі з пачатковай кропкі, у якой маглі быць проста ідэі, другія думалі, як бы гэта зачыняць бізнес ці зусім нічога, стварылі найбуйнейшыя кампаніі не толькі «Белгазпрамбанка», але і Беларусі. Гэта кампанія — найбуйнейшы падаткаплацельшчык, які дае працу людзям і, што самае галоўнае, я пра гэта таксама казаў, — гэта кампанія, якая дапамагае таму самаму фарміраванню сярэдняга класа, які ўваходзіць у паняцце місіі «Белгазпрамбанка». І таму мне не сорамна перад кліентамі, нягледзячы на тое, што было сказана, што, аказваецца, гэты поспех, уласна, быў рэалізаваны выключна ў рамках гвалту над кліентамі, прымушаючы іх рабіць нейкія супрацьпраўныя дзеянні і выплачваць нейкія ўзнагароды за іх поспех.
І мне не сорамна перад тымі людзьмі, якія пасля мая, 12 мая, калі я прыняў развязак і заявіў пра жаданне высунуць сваю кандыдатуру на пост прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, паверылі ў мяне і сталі ўдзельнікамі майго штаба. Увайшлі валанцёрамі ў гэты штаб і цяпер, вы ведаеце, неверагодная рэч — тое, што яны зрабілі, ацаняецца ў мільёны долараў. За гэта яны нічога не атрымалі. Пэўна што, толькі пазбаўленне волі, матэрыяльных даброт і ўсяго іншага.
Мне не сорамна перад удзельнікамі ініцыятыўных груп, якія на другім этапе падтрымалі і даслоўна за 10 дзён сфармавалі больш за 10 тысяч прыхільнікаў, якія прыцягнулі сотні тысяч людзей, што паставілі подпісы за маю кандыдатуру. І гэтыя людзі, сотні тысяч, паверылі, што тая падзяляная выява будучыні Беларусі, у якой можна пабудаваць краіну з агульначалавечымі каштоўнасцямі на базе павагі асобы, з магчымасцю зрабіць так, каб гэта была краіна не персаніфікаваная.
«Я ведаю, што вы хочаце». Не, мы хочам жыць у краіне, у якой мы ведаем, што мы хочам. І вось я быў сумленны перад імі ў тым, што я не хаваў думак, свайго стану, не хаваў сваёй праграмы, і за вельмі кароткі перыяд, ледзь больш за месяц, я ўбачыў тую Беларусь, тых людзей, у якіх не проста ёсць шанс, у якіх, я бачу, яшчэ будзе Беларусь — усмешлівая, сумленная, адкрытая. І, безумоўна, мая ацэнка, і мне не сорамна, але, каб быць аб’ектыўным, вядома, было б выдатна пазнаць і зваротны бок, ацэнку вось гэтага ўсяго з пункту погляду: «А ці сорамна ім за мяне?».
На жаль, вось ужо больш за год я знаходжуся ў СІЗА, дзе не проста ізаляваная мая фізічная свабода, але і практычна адсутнічае магчымасць доступу да інфармацыі. І за гэты час усяго толькі, пэўна што, адрасатаў 10-15 прарваліся да мяне, і я атрымліваю іх лісты з рэгулярнасцю адно-два ў тыдзень.
З незнаёмых людзей да мяне на рэгулярнай падставе прарваліся гэтыя чалавекі і на сённяшні момант засталіся толькі, я прашу прабачэння за гэту фразу, упартыя мае, дзякуй велізарны ўсім вам за гэту падтрымку. І таму, знаходзячыся ў гэтай абмежаванай інфармацыйнай прасторы, я не ведаю дакладна думкі людзей пра мяне і як яны ацэньваюць мае ўчынкі. Але я ведаю пэўныя факты, таму я магу абапірацца на іх.
Я ведаю, што мноства людзей, якія былі з намі ў штабе, валанцёры, удзельнікі ініцыятыўнай групы і ўсе іншыя працягнулі тое, што было пачатае, працягнулі працу. Я не назаву гэта змаганнем, таму што гэта жыццё, гэта частка іх жыцця па пабудове той Беларусі, пра якую мы кажам дагэтуль.
— Абвінавачаны Бабарыка, я вас усё-такі вымушаны перапыніць. У сувязі з акалічнасцямі, што не маюць да адносіны да справы, — умешваецца суддзя Ігар Любовицкий.
— Я лічу, што это датычыць акалічнасцяў…
— Я прашу вас гэта ўлічыць.
— Добра.
— Працягвайце, калі ласка
— Значыць, я буду больш сціслы. І гэтыя людзі за свае ўчынкі, многія з іх, ахвяравалі сваім матэрыяльным дабрабытам, некаторыя з іх ахвяравалі свабодай і асобныя нават і жыццём. І я ўпэўнены, што не павінна быць утоеных імёнаў, таму што я дакладна гэтак жа паспрабаваў быць сумленным, простым, і не здзяйсняў ніякіх дзеянняў супраць заканадаўства Рэспублікі Беларусь, у тым ліку крымінальнага і выбарчага. Я не ведаю інфармацыі пра адносіны кліентаў да мяне, за выключэннем, як я ўжо сказаў, тых, хто знаходзіцца тут, або каго прыводзілі сюды ў кайданках як сведкаў. Але я ведаю простыя лічбы.
У той час, калі банкам кіравала ў тым ліку і гэта каманда, “асядання” кліентаў было больш за 95%. Што гэта значыць? Меней 5%, робячыся кліентам «Белгазпрамбанка», сыходзілі з банка. Я не веру ў тое, што яны сыходзілі таму, што іх прымушалі рабіць нешта, што ім не трэба. Іх, як кажуць тыя кліенты, якія знаходзяцца на лаве падсудных, прымушалі нешта рабіць. І, аказваецца, усе іх рэалізацыі мары, ператварэнне іх у бізнесменаў, было навязана супрацоўнікамі банка. Я ўжо не ведаю, наколькі гэта добра ці слушна, але мне здаецца, што ўсё-такі гэтыя лічбы кажуць пра тое, што мне не павінна быць сорамна за супрацоўнікаў «Белгазпрамбанка», за топ-менеджмент, які быў сфарміраваны.
Я не ведаю думкі супрацоўнікаў «Белгазпрамбанка», таму што тыя супрацоўнікі, якія казалі… ізноў жа, частка з іх знаходзіцца тут, частка з іх прыводзіліся ў кайданках. Але я не пачуў ніводнага чалавека, які выступаў за той бок бар’ера, пра тое, што ім сорамна было працаваць у «Белгазпрамбанку» пад кіраўніцтвам гэтых людзей. І я бачыў прыходзячых сюды супрацоўнікаў «Белгазпрамбанка». Мне здаецца, што частка, я не ведаю, якой частцы, але ім дакладна не павінна быць сорамна, у тым ліку за мяне.
Я не ведаю думкі сяброў маіх блізкіх, вельмі, таму што я іх не чую. Асабліва тых, хто гэтак жа, як і я, знаходзяцца ва ўмовах абмежаванні свабоды. Але я бачыў сваякоў гэтых людзей. Я бачыў іх у гэтай зале. Ніводны з іх… Я не ўбачыў, каб меў пачуццё непавагі да мяне. Можа, я памыляюся, але я не думаю, што яны прыходзілі проста паглядзець. Я думаю, што яны прыходзілі выказаць падтрымку.
Але я ведаю. І гэта дакладна, я ведаю тую ацэнку, якую мне паставілі — самае важнае для мяне! — мае дзеці. Яны сказалі самыя важныя для мяне словы, і гэта праўда, і я гэта дакладна ведаю. Яны сказалі: «За тату не сорамна».
І ў завяршэнне сваёй прамовы я хачу сказаць, што наша жыццё — гэта не сорам, калі можна рвануць або выбраць і потым адпачываць, або нешта зрабіць дрэннае, забыцца і перабегчы нейкую дыстанцыю. Наша жыццё — гэта марафон. Мы не ведаем, хто пераможа. Мы не ведаем даты старту і мы не ведаем даты фінішу. Але на гэтай дыстанцыі мы заўсёды апынаемся ў сітуацыі, калі даводзіцца рабіць выбар, і часам гэты выбар цяжкі, таму што ў розных плоскасцях ляжаць матэрыяльныя выгоды і маральныя каштоўнасці.
І ў нас заўсёды ёсць два аргументы. Першае — мы заўсёды кажам: «Мы робім дрэнна, таму што нас прымусілі, таму што нас папрасілі, мы пазбудземся працы, нам не дадуць прэміі, кватэры, пасады і ўсё іншае». Але гэта не важна. У душы мы заўсёды кажам — мы гэта робім не для сябе, а дзеля нашых дзяцей, дзеля нашых блізкіх. Дзеля тых, каго мы шануем. І апраўдваем сябе за тое, што мы ахвяруем сабой у імя нашых дзяцей.
Я вам хачу пажадаць усім, каб вы на кожнай частцы гэтай дыстанцыі пасля кожнага вашага выбару менавіта ад гэтых людзей пачулі тую ж самую думку — што ім за вас не сорамна. Дзякуй.
